دهه فجر، ایدئولوژی و باقی قضایا

۱—این جمله منسوب به فئودور داستایِوسکی نویسنده معروف روس است:«اگر خدایی وجود نداشته باشد آنگاه همه چیز مجاز می‌شود.»

۲—اسلاوُی ژیژک(Slavoj Žižek) فیلسوف مشهور اهل اسوونی در جایی (01:30:21) از مستند «ژیژک و ایدئولوژی پنهان در سینمای هالیوود» درباره این جمله نقل شده از داستایوسکی می‌گوید:«این جمله به سادگی اشتباه است. حتی نگاهی مختصر به تنگناها و اوضاع نامساعد امروز ما به روشنی این را می‌گوید که اگر خدا وجود داشته باشد٬ آنگاه همه چیز مجاز است(و نه برعکس). خصوصاً برای آنهایی که نه تنها به خدا باور دارند بلکه خود را همچون ابزار و وسیله اعمال مستقیم فرامین الهی می‌پندارند.» او البته گستره این موضوع را محدود به بنیادگرایان مذهبی نمی‌داند و معتقد است:«هر شکلی از توتالیتاریسم و دیکتاتوری نیز این گونه عمل می‌کند. حتی اگر به عنوان آتئیست ارائه شود یا خود را ارائه کند. مثلاً استالینیسم.»

۳— هر سال با فرارسیدن دهه فجر جشن های گسترده‌ای با عنوان گرامیداشت انقلاب اسلامی در مدارس و سایر ادارات دولتی کشور ما برگزار می‌شود که ظاهراً هیچ ارتباطی با پدیده‌ای سیاسی به نام انقلاب اسلامی ندارد. در مدارس دانش‌آموزان و عوامل آن به بهانه جشن انقلاب ده روز و بلکه بیشتر عملاً همه چیز را تعطیل می‌کنند و با خریدن کیک و تنقلات و برگزاری مسابقات فوتبال درون مدرسه‌ای و نمایش فیلم های طنز و تمرین گروه سرود و گروه تئاتر و اجرای موسیقی زنده (به شخصه شاهد اجرای سونات شماره ۱۱ موتزارت و قطعه سلطان قلب های عارف به مناسبت دهه فجر در مدرسه خودمان بودم!) و خلاصه به هر نحو ممکن دهه فجر را به یک فستیوال فان جذاب برای گذراندن زمانی لذت‌بخش در مدرسه تبدیل کنند.

نکته جالب درباره دهه فجر این است که هنجار های سخت و خشن معمول مدرسه در این روزها به طرز عجیبی شل می‌شوند و دانش‌آموزان می‌توانند تا جایی که خیلی سر و صدا نکنند بسیاری از قوانین مدرسه را زیر پا بگذارند.

 

 

 

۴— مشابه اتفاقاتی که در مدارس می‌افتد را می‌توان در ادارات دیگر نیز مشاهده کرد: افتتاح طرح های عمرانی  و بهداشت(و نه سیاسی)-عفو عمومی گسترده زندانیان(به جز زندانیان سیاسی)- ویژه‌برنامه انقلاب اسلامی خندوانه و...

جالب آنکه هیچکدام از این برنامه ها کوچکترین ارتباطی با مفهومی به نام امر سیاسی ندارند و حتی می‌توان گفت این طرح ها عملاً کارکردی جز سیاست‌زدایی از عرصه عمومی نداشته‌اند. (تابحال دیده‌اید در مدرسه‌ای به مناسبت دهه فجر مناظره‌ای با موضوع انقلاب اسلامی برگزار شود؟)

۵— چند روز پیش فیلمی از تک‌خوانی یک زن در مراسم افتتاحیه سی و هفتمین جشنواره فیلم «فجر» منتشر شد که جنجال زیادی به پا کرد. جشنواره ای که به نام «فجر انقلاب اسلامی» مزین شده و طبیعتاً باید نمایانگر فرهنگ ایده‌آل انقلاب اسلامی و سردمداران حکومت برآمده از آن باشد.

 

۶— امسال در راهپیمایی روز قدس عکسی از شرکت دختری بدحجاب در راهپیمایی پخش شد که توجه زیادی را در رسانه های حکومتی به خود جلب کرد و به طرز عجیبی به عنوان جذب حداکثری و بسط فرهنگ انقلاب اسلامی تحسین شد.

 

۷—امیررضا علیپور هِشتلی کارشناس علوم سیاسی در جایی می‌گوید:«جمهوری اسلامی تا امروز فرو نپاشیده چون خیلی از چیز ها فروپاشیده اند. یکی از آنها خانواده (آمار ۲۹% طلاق) و دیگری مذهب (۱۳% مردم نماز می خوانند و روزه می‌گیرند).» این فعال سیاسی در جایی دیگر می‌گوید:«اگر فیلم های پورن در ایران نبودند تابحال جمهوری اسلامی فروپاشده بود.»

۸—هویت همان فرد بدحجاب به طور معمول هرگز توسط رسانه های رسمی حکومتی به رسمیت شناخته نمی‌شود. او باید در راهپیمایی روز قدس شرکت کند تا تصویری در رسانه های رسمی حکومتی پیدا بکند.

زمانی که دانش‌آموزان می‌توانند با برگزاری یک فستیوال طنز و سرخوشانه انرژی خود را تخلیه کنند باید مصادف با ایّام اللّه دهه فجر باشد تا تمام این شادی ها و سرخوشی ها به حساب انقلاب اسلامی و گفتمان آزادیبخش آن ریخته شود!

نام جشنواره ای که خواننده زن قرار است در آن به تک‌خوانی بپرداز باید «فجر» باشد و او باید در ترانه خود بر «چهل‌سالگی» انقلاب «سلام» کند تا بتواند به روی سن برود و برای نخستین بار تک‌خوانی یک خواننده زن از تلویزیون جمهوری اسلامی به صورت زنده پخش شود.

آری اگر خدا باشد آنگاه همه چیز مجاز می‌شود.

 

۹—نارضایتی از وضع موجود بخش های عمده‌ای از مردم و حتی کسانی که نقشی اساسی در وقوع انقلاب اسلامی داشته‌اند نشان می‌دهد این انقلاب در رسیدن به بسیاری از اهداف سیاسی٬ اقتصادی و فرهنگی خود ناکام بوده است و این وضعیت به نظر بیش از همه چیز معلولِ یک علت است: فرهنگ ایرانی.

 

۱۰—در کشور ما و اغلب کشورهای توسعه‌نیافته بنابر دلایل زیادی گسست فرهنگی مهمی به نام رنسانس اتفاق نیفتاده است و تقریباً به مدت ۵۰۰ سال که فرهنگ و تمدن غرب در حال طی کردن فرآیند تدریجی توسعه بود ما دچار رکود فرهنگی و تمدنی بودیم. 

فرهنگ ایرانی در مواجهه با مدرنیته عملاً ظواهر و برخی نمادهای آنرا دریافت کرد اما هسته سخت و سنتی خود را همچنان حفظ کرد و این شرایط شرایطیست که در مطالعات فرهنگی «تأخر فرهنگی» نامیده می شود.

انقلاب اسلامی٬ انقلاب مشروطه و حتی نهضت ملی‌شدن صنعت نفت همگی در چنین شرایطی اتفاق افتادند و عجیب نیست که هرسه این پدیده ها نتیجه‌ای جز ناکامی برای ملت ما نداشته اند.

تأخر فرهنگی مانع بروز یک انقلاب ساختاری دردر تاریخ معاصر ایران شده است و آنچه در طی این سه نهضت مهم تاریخ ایران رویداده است تنها فروپاشی ساختار حاکمیت ایرانی(مبتنی بر دو رکن دربار و دیوان) و بازسازی همان ساختار ها تحت چهارچوب هنجار ها و نمادهای ظاهری جدید (دولت و بیت رهبری) است.

درحقیقت انقلاب اسلامی ایران نه انقلاب بود و نه اسلامی. ایرانی بود. فقط همین!